Wykroczenie a przestępstwo skarbowe – różnice, kary i sankcje

Różnice między wykroczeniem a przestępstwem skarbowym

Główne różnice między wykroczeniem skarbowym a przestępstwem skarbowym polega na charakterze naruszenia prawa oraz surowości przewidzianych sankcji. Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe podlega ten, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

Zgodnie z przepisami kodeksu karnego skarbowego przestępstwo skarbowe to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności. Natomiast wykroczenie skarbowe to czyn zabroniony przez kodeks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartości przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia. Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi.

Wykroczenie skarbowe i przestępstwo skarbowe to dwie różne kategorie naruszeń prawa podatkowego i finansowego. Podstawowe różnice między nimi sprowadzają się do odmiennego:

1. charakteru przewinienia – wykroczenia skarbowe są lżejszą formą naruszenia przepisów skarbowych, zazwyczaj obejmują mniejsze kwoty i mniej poważne naruszenia przepisów podatkowych, jak na przykład niezapłacenie niewielkiej sumy podatku lub opóźnienie w złożeniu deklaracji podatkowej; natomiast przestępstwo skarbowe stanowi poważne naruszenie przepisów prawa, obejmuje większe kwoty, a działanie sprawcy cechuje celowe działanie zmierzające do uniknięcia spełnienia obowiązku podatkowego;
2. surowości kary – przepisy prawa przewidują za wykroczenie skarbowe karę w postaci grzywny lub innych sankcji finansowych, natomiast za przestępstwo – karę pozbawienia lub ograniczenia wolności, a także znacznie wyższe grzywny;
3. zamiar i celowość działania sprawy – wykroczenia skarbowe są często wynikiem nieumyślnego zaniedbania lub błędu w rozliczeniach podatkowych, natomiast przestępstwa skarbowe cechuje zamiar celowego unikania płacenia podatków, oszustw podatkowych lub innych działań zmierzających do uszczuplenia należności publicznoprawnych, a czyny te mają charakter dużej szkodliwości społecznej;
4. postępowanie karnoskarbowe – postępowanie w sprawie wykroczenia skarbowego jest uproszczone, natomiast przestępstwo skarbowe wymaga postępowania sądowego i udziału organów ścigania;

Kary i sankcje za wykroczenie skarbowe

Jedyną karą przewidzianą za wykroczenia skarbowe jest kara grzywny określona kwotowo. Określenie „kwotowo” oznacza, że wymierza się ją zawsze w określonej kwocie, a nie jak w przypadku przestępstwa skarbowego w stawkach dziennych.

Wymiar kary grzywny obejmuje dolną granicę wynoszącą 1/10 wysokości minimalnego wynagrodzenia, natomiast górna granica to dwudziestokrotna wysokość minimalnego wynagrodzenia. Ustawodawca przewidział także możliwość nałożenia grzywny w drodze mandatu karnego, którego górna granica nie może przekroczyć podwójnej wysokości minimalnego wynagrodzenia. Wymierzając karę grzywny lub nakładając ją mandatem karnym uwzględnia się także stosunku majątkowe i rodzinne sprawcy oraz jego dochody i możliwości zarobkowe.

Dodatkowo kodeks karny skarbowy przewiduje środki karne w postaci dobrowolnego poddania się odpowiedzialności, przepadku przedmiotów oraz ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów.

Kary i sankcje za przestępstwo skarbowe

Priorytet w sprawach karno-skarbowych mają kary o charakterze ekonomiczny. Przepisy kodeksu karnego skarbowego przewidują następujące kary za przestępstwa skarbowego:

1. kara grzywny w stawkach dziennych – wymierzając karę grzywny sąd określa liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki dziennej; co do zasady najniższa stawka wynosi 10, a najwyższa – 720; stawka dzienna nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności. Ustalając stawkę dzienną sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe.
2. kara ograniczenia wolności i pozbawienia wolności – zgodnie z dyrektywą kodeksu karnego skarbowego, jeżeli ustawa przewiduje możliwość wyboru rodzaju kary, sąd orzeka karę pozbawienia wolności jedynie wtedy, gdy inna kara lub środek karny nie może spełnić celów kary. Kara pozbawienia wolności wymierzana jest w dniach, miesiącach i latach, wynosi najkrócej 5 dni, najdłużej – 5 lat.

   Kara pozbawienia wolności ma charakter ostateczny, natomiast częściej w zamian za karę pozbawienia wolności stosuje się ograniczenie wolności; dodatkowo, jeżeli doszło do uszczuplenia należności publicznoprawnej – także określa obowiązek uiszczenia jej w całości.

Dodatkowo ustawodawca przewiduje katalog środków karnych przewidzianych za przestępstwo skarbowe, który obejmuje: dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, przepadek przedmiotów, ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów, przepadek korzyści majątkowej, zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej, wykonywania określonego zawodu lub zajmowania określonego stanowiska, podanie wyroku do wiadomości publicznej, pozbawienie praw publicznych oraz środki związane z poddaniem sprawcy próbie, to jest warunkowe umorzenie postępowania karnego, warunkowe zawieszenie wykonywania kary oraz warunkowe zwolnienie.

Jak unikać wykroczeń i przestępstw skarbowych?

Przestrzeganie zasad oraz dbałość o zgodność z przepisami podatkowym pozwala uniknąć popełnienia wykroczeń i przestępstw skarbowych. Do podstawowych zasad zmniejszających ryzyko naruszenia przepisów podatkowych należy:

1. dokładność w prowadzeniu księgowości – należy uważać, czy wszystkie transakcje są prawidłowo udokumentowane, a deklaracje podatkowe wypełnione zgodnie z obowiązującymi przepisami;
2. świadomość przepisów podatkowych – każdy powinien być świadomy obowiązujących przepisów podatkowych, zarówno w przypadku prowadzenia działalności gospodarczej, jak również osobistych dochodów;
3. rzetelność w wypełnianiu deklaracji podatkowej – unikanie celowego zaniżania dochodów lub zawyżania kosztów pozwoli uniknąć konsekwencji prawnych;
4. dbałość o terminy płatności podatków – opóźnienia w płatnościach mogą prowadzić do nałożenia sankcji finansowych, dlatego warto dbać o terminowe dokonywanie płatności.